Teminat Senedi Nedir ?
Türk ticaret yasanında ve borçlar hukukunda değerli bir evrak niteliği taşıyan belgeler arasında bulunmayan güvence senedi kontrat garantisi çerçevesinde iş ve hukuk hayatında hayat bulan ehemmiyetli bir ticari, adli dokümandır.
Bir anlaşma uyarınca işin, verilen sözün, mal veya hizmetin eksiksiz bitireceğini, taahhüdün meselesiz yerine getirileceğini ters taktirde şöyle bir sorumlulukla karşı karşıya kalacağını beyan eden tarafın imza attığı koşullu-bedelli senete güvence senedi denir.
Ticari hayatta duyulan ve sık sık karşılaşılanın dışında aslında güvence senetleri bankalara kredi talebinde bulunanların alacak senetlerini (Borç senedi) güvence (Bir nevi kefil) olarak sundukları senetlerdir.
Güvence Senedi ile Borç Senedi Arasındaki Fark Nedir ?
Güvence senedi bir sözleşmeye teminat olarak ileri sürülen kontrat konu olan iş eksik veya hiç yapılmazsa karşı tarafın zararnı tazmin etmek üzere karşılıklı çıkar ilkesine göre hazırlanmış teminat vesikasıdır.
Borç senedi rastgele para veya mal borcuna ait vadesi, meblağı belirlenmiş tarafların bilerek, isteyerek vardığı anlaşma üzerine ödeme sözü niteliği taşıyan imzalı değerli evrak, bonodur.
Teminat senedi Nasıl Düzenlenir ?
İlk olarak teminat senetlerinde olmazsa olmazı anlatarak konuya başlayalım. Teminat senetlerinde senedin teminat senedi olduğu açıkça belirtilmeli, senete atıf yapılmalı, ayrı olarak teminat senedine konu olan iş sözleşmesi de hazırlanıp her nüshalarının da taraflarda olması sağlanmalıdır.
Maddeler halinde sıralarsak ;
1-) senedin vade bölümüne “Teminat senedidir” ibaresi yazılmalıdır.
2-) senedin ön yüzüne “Şu sözleşmeye konu olarak hazırlanmıştır ” denilmeli,
3-) senedin arka yüzüne (Ciro edilen bölüme) Hangi konu için teminat senedinin hazırlandığı özetlenmelidir.
4-) Özet bölümünde “-şu,şu anlaşma üzerine bu teminat sözleşmesi hazırlanmıştır, sözleşme konusu bitirdiğinde teminat senedinin kararları geçersizdir, ciro edilemez” notu borçlunun güvenliği açısından yazılması ehemmiyetlidir.
5-) Rakamı yazılmayan, kısaca boş senete atılan imza atar borç doğursa da legal değildir. Tarafların bilgisi halinde doldurulmalıdır. Alacaklı, patron tarafından meblağı boş bırakılan senetler imza için isteyemez. Boş bırakılıp sonradan doldurmak bu arada suçtur.
Yukarıdaki ana şartlar dışında hazırlanmış teminat senetleri ya bildiğimiz borç doğuran senetlerdir veyahut geçersizdir.
Yalnızca Senet Üzerinde “Teminat senedidir” İbaresi Yeterli Midir ?
Senet üzerine yazılacak olan bu ibare tek başına senedi teminat senedi olma hüvviyetini kazandırmaz. Teminat senedidir, Devredilemez, Ciro edilemez ibareleri tek başına geçersiz, hiç yazılmamış kabul edilir.
Gerek mahkemeler, gerekse yargıtay senete konu olan anlaşmanın kararlarını ararlar. Detaylı bilgi verilmişse yargıtayın teminat senedi olarak kabul ettiği kararlar mevcut olsa da ayrıntılı bir sözleşmenin senedi işaret eden maddelerin varlığı en ehemmiyetli kanıt ve kanıt yoludur.
Burada ehemmiyetli olan husus; bedeli ödendiği halde tahsile konulan teminat senetlerinin ödendiğine ilişkin delil sunulabilme imkanının bulunması konusudur. Yapılan ödemelerle alakalı tahsil makbuzu, fatura, banka dekontu çok ehemmiyetlidir.
Tek Taraflı Menfaat Doğuran Teminat Senetleri
Tek taraflı menfaat doğuran T. Senetlerine genelde iş müracaatları, iş sözleşmeleri, kira, alım satım ve devir işlemlerinde yapılan T. senetlerinde ciro olaylarında karşılaşılmaktadır.
Borçlunun rızası dışında müeyyideler içeren teminat senetlerinde ciro veya icra yoluyla tahsillerde menfi tespit davasıyla senedin sorumluluğu dava konusu edilerek geçersiz hale detirilebilir. Diğer bir husus, senette ve arkasında teminat olduğunu ileri sürebilecek delil ve senet dışında teminat senedini işaret eden ayrı bir sözleşmenin varlığının ispatı yeterli olacaktır.
Teminat Senetlerinde İcra takibi ve Haciz İşlemleri
Alacaklı açısından Teminat Senedi
Sözgelişi Bir firmadan 100 adet ticari mal sipariş ettiniz. Parasını peşin ödemeniz gerekti. Ve siz malın istediğiniz ölçüde ve kalitede olması, eksik, bozuk olması vaziyetinde kendinizi güvence altına almak için senet imza attınız. Karşı taraf ise senedin sipariş edilen mallar için belirtilen vakitte, şekilde ve kalitede olmak şartı ile güvence senedi olduğu notunu düşerek senedi imza attı.
Mallar istenilen vakitte gelmedi üstelik kalitede de sıkıntı var. İade talep ettininiz, değiştiririz dediler. Bunu da yapmadılar…
Alacaklı için Netice: Elinizde mal sipariş ve teslim formları, varsa fatura, tahsilat makbuzu ile güvence senedinin karşılığı gelen meblağın tahsilini yargı yoluyla isteyebilirsiniz.
Borçlu Açısından Güvence Senedi
A firmasından mal aldınız veyahut hizmet anlaşması yaptınız. Bedeli bitirdiği halde karşı firma anlaşmaya uyarınca hazırlanmış güvence senedini tahsil için icraya vermiş, başkasına ciro etmiş olabilir…
Burada öncelikle menfi tespit davası açılarak borcun aslında nereden kaynaklandığını kanıt faktörüz gerekiyor. Haciz işleminde eşyanızı veya mallarınızı kurtarabilmek, durdurma yapabilmek için belli bir oranını %30 civarı yatırarak haczi bir müddet dondurup vakit kazanmalısınız. Ayrıca senedin bağlı olduğu sözleşmeyi delil olarak sunarak bunun kambiyo alacağı niteliğinde değil, koşulları olan bir akitten meydana gelen güvence bedeli olduğunu elinizdeki sözleşme, tahsil makbuzları ve faturalarla ispat faktörüz çok kolaydır.
İş Müracaatlarında Teminat Senedi
İş müracaatlarında ve iş sözleşmelerinde imza adan/imza adılan sözleşmelerde de vaziyet pek değişik değildir. Bu gibi sözleşmelerde işverenin istediği teminat isimi altındaki senetlere bağlı iş akdinden meydana gelen bir senet olması sağlanmalı, bu akdin nüshasının bir örneği işçide de bulunmalıdır. İşten ayrılma, kovulma, hastalık, kaza gibi vaziyetlerde firmaların senedi icraya, tahsile vermesi sık karşılaşılan bir vaziyet olsa da aslında tek taraflı çıkar doğuran kontrat niteliği taşıdığından hukuksuz bir işlemdir. Burada borçlunun bunu kanıtlaması yükümlülüğü doğmakta mahkemede kanıtladığı takdirde uğradığı parasal ve içsel zararı tazmin-talep hakkı da bulunmaktadır.
Sözün özü firmaların verdiği işi, malı ve sorumluluğu güvence altına almak için istedikleri teminat sözleşmeleri karşılıklı iyiniyet ve açıklık ilkeleri var oldukça hukuka uygun, tek taraflı olduğunda ise hukuksuz bir işlemdir.
İşe Başlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Sizden imzalamanızı istedikleri senedin miktarı yazılı olmalı, teminat senedi olduğu açıkça belli olmalı ve ayrı bir sözleşmede teminat senedinin geçerlilik şartları yazılı olup önce okunup bir nüshası sizde kalacak şekilde imzalamalısınız.
Sözleşme var, teminat diye teminat senedi işaret edilmemiş, belirtilmemiş, imza adılan senette vade yazılmışsa bu iyiniyetin istismarı niteliğine girme tehlikesi arz etmektedir.
Bu şartlar haiz olduğu sürece teminat senetleri borç senedi kararları taşımamakla birlikte senedin devri, cirosu da .
Senetlerde Haciz, Ödeme EmriGelirse Ne Yapılmalı ?
1-) Borcunuzda, borç miktarında borçlunun itirazı yoksa 10 gün içinde ödeme yapılmalı,
2-) Senetteki şekil koşulları borçlunun rızası dışında hazırlanmış, imza kendisine ait değilse 5 gün içinde,
3-) Takibin desteği kambiyo senedi niteliklerine haiz değilse 5 gün içinde,
4-) Borca konu olan bononun meblağının itfa (ödeme), zamanaşımı inkar varsa yeniden 5 gün içinde arzuhalle icra mahkemesine müracaat yapılmalıdır.
Aksi takdirde: 10 gün içinde mal beyanı vermek, itiraz reddedilirse reddedildiği tarihten 3 gün sonra mal beyanı vermek gerekmektedir. Mal beyanı hiç vermemek mapus cezası gerektirir.