Kamulaştırma Bedelinin Tespiti
Kamulaştırma, özel mülkiyete konu olan taşınmaz malların, tamamına veya bir bölümüne, devlete ait müessese ve kuruluşlarca, kamu faydası ilkesi ve yasada öngörülen asal ve usuller çerçevesinde, el konulması işlemi olarak tanımlanmaktadır. Kamulaştırma işleminin gerçekleşebilmesi için, yönetimsel bir sürecin izlenmesi gerekmektedir. Bu idari sürecin son mertebesi ise, satın alma usulünün gerçekleştirilmesidir. Kamulaştırmak istediği taşınmazı satın alma usulü ile ele geçiremeyen idare taşınmazın malikine karşı “kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili” isimi verilen davayı açacaktır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Yasa koyucu tarafından, kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davalarının Asliye Hukuk Mahkemesinde görüleceği öngörülmüştür.
Yetkili mahkeme hususunda da HMK’nın 12. maddesine paralel bir karar öngörülerek taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesi yetkili kılınmıştır.
Dava Süreci
İdare tarafından açılacak olan kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasındaki emel, kamulaştırılan taşınmaz için, taşınmazın malikine hangi meblağda bir kamulaştırma bedelinin idare tarafından ödeneceğinin belirlemesidir. Dolayısıyla, idare tarafından yapılan kamulaştırmanın hukuka uygun olup olmadığı, bu davanın konusunu oluşturmadığından hukuka uygunluk tartışması bu davada yapılmayacaktır.
Açılacak olan kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasında, idarenin talebi, kamulaştırma işlemine konu taşınmazın bedelinin mahkemece belirlemesi ve bu bedelin nakden veya taksit yoluyla ödenmesi neticeninde, taşınmazın idare hesabına tescil edilmesi üzerinedir. Bu taleplerle idarece açılacak dava üzerine, mahkeme, idarenin müracaat tarihinden itibaren en geç 30 gün içerisinde, duruşma gününü atayacak ve dava konusunda evrakları (dava arzuhali ve mahkemeye sunulan belgeler) taşınmaz malikine tebliğ edecektir. Kendisine yapılan bu bildirim üzerine taşınmaz maliki, tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde kamulaştırma işlemine karşı iptal davası açabilme olanağına sahiptir.
1- Taşınmaz malikinin tebliğ tarihinden itibaren yönetimsel yargıda dava açmaması halinde, dava asliye hukuk mahkemesi tarafından belirlenen günde duruşma yapılmak suretiyle devam edecektir. Duruşmada, tarafların kamulaştırılan taşınmazın bedeli ile ilgili anlaşamamaları halinde, bedel hakim tarafından belirleyecektir. Bu tespit ise, dava devam ederken yapılacak olan bilirkişi raporu ile sağlanacaktır. Bu yolla belirleyen bedelin hak sahibi hesabına yatırılması ve bedelin yatırıldığını gösteren makbuzun, 15 gün içerisinde mahkemeye sunulması halinde mahkeme, taşınmaz malın idare adına tesciline ve kamulaştırma bedelinin hak sahibine ödenmesine karar verecektir. Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından verilen tescil kararı net olduğundan, karara karşı yasa yollarına başvurulamayacaktır. Ancak, tarafların bedele ait karara karşı, kanun yollarına müracaat etme hakları mevcuttur.
2- Taşınmaz malikinin, tebliğ tarihinden itibaren idari yargıda iptal davası açması halinde ise, bu sefer mevzubahis davanın davalısı, kamulaştırma işlemini gerçekleştiren idare olacaktır. Açılan iptal davasının ehemmiyeti, iptal davasının, bedel tespit ve tescil davasında, bekletici mevzu yapılması halinde ortaya çıkmaktadır. Taşınmaz maliki tarafından, idari yargıda açılan iptal davasının, kamulaştırma bedel tespit ve tescil davasında bekletici mesele olarak kabul edilebilmesi için, davanın açılması esnasında yürütmenin durdurulması talebinde bulunulması gerekmektedir.
İdare Mahkemesince, kamulaştırmanın iptaline karar verilmesi halinde, Asliye Hukuk Mahkemesi, nezdinde görülmekte olan bedel tespiti ve tescil davasının reddine karar verecektir. Ters vaziyetinde ise, başka bir deyişle İdare Mahkemesi tarafında iptal davasının reddine karar verilmesi halinde ise, Asliye Hukuk Mahkemesi kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davasını görmeye devam edecek olup, usul ve yasalar doğrultusunda karar verecektir.